بازخبر برقع از نقاب های محلی استان هرمزگان است .همین حالا و در همین روزگاری که همه رسم‌ها و یادهای سنتی و ماندگار ایران در حال تحول جدی است، سفر به جزیره قشم پهناور، یعنی برخورد با تمدن کهنی که هنوز هم بسیاری از آداب و رسومش به جا مانده است. درست است که شهر قشم در این جزیره با ساختمان‌های تجاری و پاساژهای مدرنش دیگر شباهتی با روزگاران گذشته خود ندارد اما همین‌جا هم هنوز ردپای تاریخ مردمان جنوب به‌خوبی مشخص است.
یکی از آنها نقاب مخصوصی است که زنان این جزیره به صورت می‌زنند؛ نقابی در رنگ‌ها و انواع مختلف که معمولا از بالای ابرو تا زیر بینی را میپوشاند و دریچه‌هایی برای دیدن جهان دارد. نقابی مخصوص زنان سواحل خلیج‌فارس که آن‌را به عربی بُرقِع (Borqe)، به گویش محلی مناطق هرمزگان بُرکه (Borke)، در مناطقی از بندرلنگه بَتُوله (Batoole) و میان مردمان مناطق شمال بندرلنگه و جنوب استان فارس (لارستان) تَبیلِه (Tabile) می‌نامند.
پس از سفر دریایی ۴۰ دقیقه‌ای و رسیدن به قشم، به طرف درگهان می‌رویم؛ شهری در ۲۰ کیلومتری شهرستان قشم که می‌گویند از زمان‌های دور مرکز تجاری این جزیره و مهم‌ترین بندرگاه این نواحی بوده است. با اینکه گرمای طاقت‌فرسای درگهان کلافه‌مان کرده، در گوشه و کنار شهر زنانی را می‌بینیم که با چادر‌های رنگین و برقع‌ها بر صورت این‌طرف و آن‌طرف می‌روند…
پارچه برقع متاعی بوده از هند مخصوص زنان خلیج‌فارس؛ پارچه‌‌ای که در ایران به پوشش منحصربه‌فردی تبدیل می‌شد برای صورت زنان جزیره. اینکه دقیقا برقع از چه زمانی وارد ایران شده، برای محققان روشن نیست اما چیزی که درباره آن اتفاق نظر وجود دارد این است که در زمان هجوم پرتغالی‌ها و بعد از آن انگلیسی‌ها به جنوب ایران، زنان خطه جنوب به‌ویژه خطه هرمزگان و جزایر آن از این پوشش در کنار حجاب خود حصاری ساخته بودند در مقابل مهاجمان.
معنای نقاب
پارچه‌هایی را که حاج‌محمد از سفرهای دریایی خود برای زنان به ارمغان می‌آورد به دست خیاطان برقع‌ساز می‌سپرد تا از آنها باب طبع و رسم زنان هر منطقه، برقع‌های مخصوص دوخته شود؛ «در جزیره، هر کدام از روستاها برکه خود را دارند. شاید بعضی جاها به هم شبیه باشند اما حتما تفاوت کمی دارند»؛ آمنه، دختر حاج محمد این را می‌گوید. او برقع مخصوص زنان درگهان را نشانم می‌دهد و توضیح می‌دهد که این برقع از بالا تا روی شقیقه را میپوشاند و از پایین هم لب‌ها را پنهان می‌کند…
تفاوت برقع‌ها تنها به جزیره قشم محدود نمی‌شود. در سراسر استان هرمزگان، هر منطقه‌ای برقع مخصوص به خود را دارد. رنگ برقع برای مردمان جنوب فقط وسیله‌ای برای تزئین و زیبایی نیست. هر رنگی مفهوم ویژه‌ای داشته و سنت خاصی را از گذشته تا حال در خود دارد. بار معنایی این رنگ‌ها را می‌توان تقریبا به‌طور یکسان و با تفاوت‌های کمی در سراسر سواحل خلیج‌فارس دید؛ مثلا برقع مشکی کامل که جنسش از پارچه مشکی است، مخصوص زن‌های ماتم‌زده است.
برقع قرمز به برقع بلوچی معروف است و تا حدودی در بخش جنوب شرقی بلوچستان هم استفاده می‌شود. شکل آن مستطیل کامل است و در نمونه‌هایی از تزئینات پولک، نوار خوس و گلابتون در کنار سوزن‌دوزی که غالب سطح برقع را میپوشاند استفاده می‌شود. این رنگ برقع مخصوص زنان متاهل است که هم در خانه و هم در بیرون از آن استفاده می‌کنند.
برقع زرشکی مخصوص دختران مجرد یا عقد کرده است و غالبا ساده و بدون تزئین. در بعضی مناطق هرمزگان دختران تا قبل از ازدواج برای پوشش کامل از دید نامحرم این برقع را به صورت می‌زنند.
رسم از یاد رفته
واقعیت این است که در بسیاری از مناطق جنوب ایران، دیگر کارگاه‌های تولید برقع وجود ندارند اما این موضوع دلیلی برای از بین رفتن کامل آن هم نیست. هنوز هم در سواحل خلیج‌فارس و به‌خصوص در روستاها و شهرهای جزیره قشم، کارگاه‌های خانگی تولید برقع وجود دارد؛ کارگاه‌‌هایی که در آن زنان خیاط جنوبی دور هم جمع می‌شوند و با پارچه‌های رنگین، برقع می‌سازند.
البته این‌کار نسبت به قدیم کمتر شده است. بررسی‌های انجام شده در سال ۱۳۸۸ گویای این است که نزدیک به ۵۰۰ کارگاه کوچک و بزرگ خانگی تولید برقع در جزیره قشم، منطقه میناب تا جاسک وجود دارد که حدود یک چهارم آنها کاملا دست‌دوز و بقیه به‌صورت چرخ‌دوزهستند.
امروزه استفاده از برقع در میان دختران نسل حاضر هرمزگان بیشتر جنبه تزئینی دارد اما آنچه به وضوح قابل مشاهده است کمرنگ شدن استفاده از برقع و به نوعی به تاریخ پیوستن این نمونه از پوشش زنان منطقه است که نزدیک به سه قرن متمادی در فرهنگ این منطقه حضور پررنگی داشته و می‌توان به صراحت یک دوره تاریخی را به نام آن اختصاص داد.سیتاس
(6)نپسندیدم
(1)
