“فرهنگ سورو کدیم”

بازخبر / نمایشگاه “فرهنگ سورو کدیم” با هدف شناخت هرچه بیشتر محله سورو بندرعباس و دستاوردهای آن با استقبال گسترده علاقه‌مندان برگزار شد.

به گزارش ایسنا، منطقه خلیج‌فارس، شهر بندرعباس که این روزها به‌عنوان دروازه یا پایتخت اقتصادی کشور شناخته می‌شود، از جنبه‌های دیگر قابل‌بررسی و معرفی به آحاد مختلف جامعه است به‌گونه‌ای که این روزها دغدغه بسیاری از فرهنگ دوستان شناخت و معرفی بندرعباس از نگاهی دیگر و تغییر برخی نگاه‌هایی است که این سال‌ها باعث رنجش خاطر مردم این شهرستان یا حتی استان هرمزگان شده است.

سورو یکی از محلات شهر بندرعباس است که تشکیل آن به دوران پیش از پیدایش بندرعباس می‌رسد. ازاین‌رو سورو خود پیشینه‌ای هزارساله دارد و جدا از بندرعباس در بیشتر آثار برجای‌مانده از سیاحان و سفرنامه نویسان که به نواحی حاشیه شمالی خلیج‌فارس و دریای عمان گذر کرده‌اند اغلب با نام سورو (توسر، سیرو، دوسر) مواجه می‌شویم که خود حکایت از آبادانی و رونق دریانوردی و تجارت دریایی در این بندر دارد. مارکوپولو جهانگرد ایتالیایی که در اواخر قرن سیزدهم میلادی در دوران ایلخان مغول به ایران سفر کرده است، اشاره‌ای به ناحیه سورو دارد.

هنگام خاک‌برداری و عملیات ساختمانی اسکله شهید باهنر سکه‌های بسیاری از دوران مختلف تاریخی به‌ویژه سکه‌های دوران ساسانی، صفوی و قاجار و همچنین اشیای زینتی از این ناحیه (سورو) به‌دست‌آمده که در موزه‌ها نگهداری می‌شود و گواه دیرینگی سورو است.

سدیدالسلطنه کبابی در سال ۱۳۲۴ در کتاب بندرعباس و خلیج‌فارس این‌گونه می‌نویسد: سورو تقریبا نیم فرسنگ در مغرب عباسی (بندرعباس) واقع و مالیات آن ۵ تومان است و اغلب اعیان بندرعباس در آنجا خانه‌هایی بنا کرده‌اند فی‌مابین خونسرخ و سورو نخلستانی است که به گلستان معروف است.

بیشتر کسبه بندرعباس یا اهل سورو هستند یا به دلیل بدی آب‌وهوا در آنجا سکونت اختیار کرده‌اند، هرروز صبح به بندرعباس آمده و عصرها مراجعت به سورو می‌کنند و بدین منظور بازار بندرعباس زود بسته می‌شود.

سورو ۲۱ فروند کشتی بادبانی دارد که هفت فروند ماهیگیری و ۱۴ فروند آن برای بارکشی است. بدین‌جهت محله سورو دارای قدمت بیشتری نسبت به سایر نواحی بندرعباس است.

یکی از این رهاوردهای این نگاه برگزاری نمایشگاه‌هایی در معرفی محلات مختلف بندرعباس است که می‌تواند هم تاریخ این شهر و هم فرهنگ غنی آن را به نمایش بگذارد که در همین خصوص خبرنگار ایسنا با حضور در این نمایشگاه به بیان چگونگی نحوه برگزاری پرداخته و پای صحبت قدیمیان این محله و یکی از غرفه داران نشست که در ادامه آمده است:

یکی از بانوان غرفه دار این نمایشگاه که خود از ساکنین و متولدین محله سورو است، با نمایش اسباب‌بازی‌های سنتی این محله که از گذشته به یادگار مانده نگاه طیف وسیعی از حاضرین را به خود جلب کرده بود.

هدی غفاری در گفت و گو با ایسنا، در معرفی بازی‌های این غرفه گفت: بازی قوطی‌ها(چند قوطی را کنار هم می‌گذاشتند و با توپ می‌زدند چیزی شبیه بولینگ)، تلفن‌ها(با پوست نارنج و نخ تلفن در ست می‌کردند)، فیشتک(با در نوشابه سوت درست می‌کردند و با آن بازی می‌کردند)، کشکا(که همان بازی یه‌قل‌دوقل در زبان فارسی است)، فیک‌فیکو(با قرقره و پوست بادکنک وسیله‌ای درست می‌کردند که با آن سوت می‌زدند)، ترکه(با داس، چوب درخت نخل را چند برش می‌دادند و با تکان دادن صدای ترقه تولید می‌کنند که برایشان سرگرم‌کننده بود)، رنگا(رینگ دوچرخه‌های خراب را در می‌آوردند و با چوب خرما به آن می‌زدند تا در حین چرخیدن تعادلش را هم حفظ کند)، گلا، گوپ(در گذشته با تخته‌ای گرد چیزی شبیه فرفره درست می‌کردند و آن را می چرخاندند)، شلنگ حبابی(در لیوان کف درست می‌کردند و با شلنگ حباب درست می‌کردند) و نعلنج کپ‌کاپی(در گویش سورویی به دمپایی نعلنج می گفتند، آن را با قوطی و طناب درست می‌کردند و با آن راه می‌رفتند و صدای کپ‌کاپ می‌داد) از مهم‌ترین بازی‌های این غرفه است.

وی با بیان اینکه این بازی‌ها مناسب گروه سنی ۲ تا ۸ سال است، تصریح کرد: تمامی این بازی‌ها در محله سورو از دیرباز تاکنون وجود دارد و کودکان با آن انس دارند.

در ادامه یکی از پیشکسوتان فرهنگی و ورزشی محله سورو در گفت‌وگو با ایسنا به بیان تاریخچه‌ای از این محله با قدمت بندرعباس پرداخت.

محمد صالحی‌زاده با بیان اینکه این نمایشگاه که با عنوان نمایشگاه سورو کدیم برگزار شده است، تصریح کرد: سورو اولین محله بندرعباس بوده است که مردمی زحمتکش داشته و شغل آن‌ها صیادی بود البته برخی جهاز بادبانی داشته‌اند که به وسیله آن به هندوستان و آفریقا می‌رفتند.

وی با بیان اینکه به‌طور مثال یکی از اجدادم به نام ناخدا علی برای آوردن چوب چندک برای ساختن خانه‌های گلی این مسافت بندرعباس تا هندوستان و حتی آفریقا را طی می‌کردند، اضافه کرد: هدف از برگزاری این نمایشگاه این است تا انواع مواضع مختلف که در محله سورو اتفاق افتاده و وسایلی که استفاده می‌شده را نمایش دهیم.

صالحی زاده با اشاره به اینکه انواع غذاهای محلی و پخت سنتی آن، انواع وسایل نان پزی برای پخت نان‌هایی مثل نان تموشی، نان ریخته، نان لگیمات، نان مشته، نان چوبه، کف تابه ای و نان شیرین در این نمایشگاه وجود دارد، تصریح کرد: زمانی لنج نبود و صیادان به وسیله تور دستی مثل پارو به دریا می‌رفتند و ماهی و میگو صید می‌کردند.

وی سابقه محله سورو را به بیش از هزار سال دانست و عنوان کرد: بسیاری از افرادی که در این محله ساکن بودند به دلایل مختلف مهاجر کردند.

صالحی زاده در خصوص نحوه شکل‌گیری این محله گفت: در گذشته در اطراف بندرعباس دزدانی بودند که به آن‌ها بهارلو گفته می‌شد که به مردم حمله می‌کردند و دام و محصولاتشان را می‌گرفتند و به همین دلیل  مردم شهر به محله سورو پناه آوردند چراکه هم نزدیک دریا بود و می‌توانستند از طریق صیادی امرارمعاش کنند و از طرفی هم در صورت حمله بهارلوها به دریا پناه برده و به جزایر اطراف می‌رفتند.

این پیشکسوت فرهنگی و ورزشی شهر بندرعباس با اشاره به اینکه اولین جهاز بادبانی بندرعباس در محله سورو خریداری شد، اضافه کرد: در آن زمان بدون هیچ وسیله راهپیما مثل قطب‌نما تنها به کمک ستاره‌ها و صور فلکی به هند و آفریقا سفر می‌کردند.

وی در پایان در خصوص کالای صادراتی وارداتی گفت: خرمای خشک (خارک) یا کنگ خشک را از میناب صادر می‌کردند و از آنجا چوب چندل، برنج، تخته مربا برای درست کردن جهاز بادبانی می‌خریدند و وارد می‌کردند.

اما شاید یکی از مهم‌ترین بخش‌های این نمایشگاه اشاره به تلاش‌های یک شهروند دلسوز بندرعباسی به نام مرحوم حاج محمد دانشمند ملقب به پدر فرهنگ سورو است که کمک‌های خیرخواهانه‌ی وی در توسعه و ترویج شهر بندرعباس تحسین همگان را در پی داشته است.

مرحوم حاج محمد دانشمند در سال ۱۲۸۶ در منطقه سورو چشم به جهان گشود ، نام پدر و حاج علی و نام مادرش آمنه بود. مرحوم دانشمند در سال ۱۳۵۴ در سن ۶۸ سالگی وفات یافت.

او بنیان‌گذار آموزش‌وپرورش نوین در هرمزگان است و به‌واسطه داشتن افکار بلند و والای خود ابتدا منزل مسکونی‌اش را در سال ۱۳۲۲ به مدرسه شش کلاسه پسرانه اختصاص داد و سپس دبستانی دخترانه را بنا نهاد. معلمین و خادمین فرهنگی را مزد تعیین کرد، اساتید فقیه را به خدمت گرفت، کارخانه نساجی را در مدارس راه انداخت و به نوجوانان دختر و پسر سورویی هنر کار در این کارگاه را آموخت. لباس فرم مدرسه، تغذیه رایگان و بهداشت محصلین را تأمین کرد و سپس دبیرستانی در کنار این مدارس بنا نهاد و ده‌ها امور سالم‌سازی و اجتماعی جامعه را بدون تظاهر و به‌سادگی یک انسان آزاده و فارغ از بند مادیات دنیوی انجام داد.

حال احمد دانشمند ملقب به میرزا دانشمند ۷۵ ساله فرزند این خیر فرهنگی با حضور در نمایشگاه علاوه بر مرور خاطرات گذشته در گفت‌وگو با ایسنا به بیان گذشته این محله پرداخت.

وی با بیان اینکه پدرم که احساس کرده بود در بندرعباس نیاز به یک محل تحصیل برای بچه‌ها علی‌رغم وجود مکتب‌خانه وجود دارد، به همین دلیل خانه شخصی خود را تبدیل به مدرسه کرد، تصریح کرد: بعدازآن، مدرسه دخترانه هم احداث کرد و سپس به ساخت یک هنرستان اقدام کرد  که کارخانه پارچه‌بافی، آهنگری، نجاری و غیره در آن آموزش داده می‌شد.

دانشمند با بیان اینکه بنده از دوسالگی در تهران زندگی می‌کردم اما وقتی دوستان و آشنایان به تهران می‌آمدند و با گویش بندری و سورویی صحبت می‌کردند احساس غربت می‌کردم، اظهار کرد: از پدرم خواستم که من را به بندرعباس بفرستد و در دهه ۳۰ یک‌بار در کلاس سوم و پنجم برای تحصیل به همین مدرسه آمدم و از نکات جالب این بود پدرم سفارش کرده بود اگر کار بدی از من سر زد، ترحمی نسبت به بنده نداشته باشند تا متکی به خودم باشم!

وی با اشاره به اینکه بندرعباس تغییرات بسیاری نسبت به آن زمان داشته است، اضافه کرد: در سال ۱۳۴۳ به بندرعباس آمدم و در حال حاضر در تهران زندگی می‌کنم و بین تهران و بندرعباس در رفت‌وآمد هستم.

گزارش از: لیدا رضائی خبرنگار ایسنا، منطقه خلیج فارس