ذخیره سرمایه سلامتی فرزندان

در بدو تولد نوزاد موهبتی به همراه دارد که شاید با پیشرفت‌های علمی در آینده، زندگی بی‌پایانی را برای او به ارمغان آورد. این هدیه یک بسته بیولوژیکی شامل جفت، بندناف، خون بندناف و در کل ضمائم زایمانی است که امروزه انسان بیشتر به اهمیت آنها پی برده‌ و برای نگهداری و استفاده از آن آزمایشات بسیاری را انجام می‌دهد.

از ضمائم زایمانی که امروزه کاربردهای آن کشف شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد می‌توان به مایع آمنیوتیک، سلول‌های مزانشیمی بندناف، پرداه آمنیوتیک و سلول‌های بنیادی خون بندناف اشاره کرد.

سلول بنیادی چیست؟

سلول های بنیادی سلول‌هایی هستند که قدرت تقسیم و تمایز بالایی دارند و می‌توانند خودنوزایی کنند، یعنی همانند سازی کنند و نیز می‌توانند به نوع دیگری از سلول‌های بدن مانند سلول‌های ماهیچه‌ای، عصبی و انواع دیگر سلول‌ها تمایز پیدا کنند. سلول‌های بنیادی می‌توانند بافت‌های آسیب دیده بدن را نوسازی، بازسازی و ترمیم کنند. در واقع به طور طبیعی نیز بدن با استفاده از همین مکانیزم سلول‌های فرسوده خود را جایگزین می‌کنند.

انواع سلول‌های بنیادی

سلول‌های بنیادی جنینی

این نوع سلول از توده سلولی داخلی جنین ۱۴ الی ۱۶ روزه گرفته می‌شود و می‌تواند تمام سلول‌ها و بافت‌های یک فرد کامل را بسازد. به دلیل قدرت نوسازی و تمایز بالای این نوع از سلول‌ها به آنها سلول‌های بنیادی پرتوان نیز گفته می‌شود.

سلول‌های بنیادی بالغ

سلول‌هایی هستند که بعد از تولد از بافت‌های مختلف فرد بالغ جدا می‌شوند. سلول‌های بنیادی خون ساز مغز استخوان، مغز، کبد و دیگر بافت‌ها از این دسته هستند و قدرت تمایز به برخی از بافت‌ها را دارند.

سلول‌های بنیادی خون بندناف

این نوع سلول از بندناف استخراج می‌شود و مثل سلول‌های بنیادی خون ساز مغز استخوان است.

همچنین سلول‌های بنیادی در بخش‌های مختلف پزشکی مانند درمان بیماری‌های نادر و مزمن، بازسازی عضوهای بدن و پژوهش‌های بیولوژیکی بسیار کمک کننده هستند. سلول‌های بنیادی می‌توانند از منابع مختلفی مانند جنین، ناف و بافت‌های بالغ نیز جمع‌آوری شوند. با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته، امیدواریم که بتوانیم از قدرت بی‌نظیر این سلول‌ها برای بهبود سلامت و کیفیت زندگی انسان‌ها بهره‌برداری کنیم.

اهمیت ذخیره سازی سلول های بنیادی خون بندناف

از آنجایی که والدین تمام تلاش خود را در راستای افزایش کیفیت زندگی فرزندان و سلامت آنها بکار می‌گیرند، بنابراین ذخیره خون بندناف می‌تواند یک تصمیم بسیار بزرگ و موثر برای سلامتی فرزندان در آینده باشد.

خون بندناف حاوی سلول‌های بنیادی پیش‌ساز خون است. به این معنی که این سلول‌ها توانایی تمایز به انواع رده‌های سلول‌های خونی را دارند. از سال ۱۹۸۸ میلادی نگهداری سلول‌های بنیادی خون بندناف در بانک‌های خون بندناف و فراهم شدن امکان ذخیره‌سازی و آشنایی پزشکان متخصص با امکان درمان بیماری‌ها با استفاده از این سلول‌ها باعث درمان بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان‌هایی مانند سرطان خون یا لنفوم،اختلالات ژنتیکی و اختلالات خونی مانند آنمی آپلاستیک شده است.

قابلیت درمان بیماری‌های سخت

معمولاً سلول‌های سرطانی با شیمی درمانی یا رادیوتراپی درمان می‌شوند اما متاسفانه شیمی درمانی یا رادیوتراپی، بسیاری از سلول‌های سالم از جمله سلول بنیادی را نیز از بین می‌برد. با کاهش و ازبین رفتن سلول‌های بنیادی بدن، سیستم ایمنی بدن ضعیف شده یا از بین میرود و بدن بی‌دفاع، در برابر هجوم انواع بیماری‌ها قرار می‌گیرد و بدون سیستم دفاعی، مغلوب می‌شود.

در گذشته برای حل این مشکل معمولا پس از شیمی درمانی از پیوند سلول‌های بنیادی مغز استخوان استفاده می‌شد و مغز استخوان تنها منبع شناخته شده برای دستیابی به سلول‌های بنیادی بود. این روش علاوه بر اینکه تهاجمی است و مخاطرات فراوانی دارد، همچنین باید شاخص‌های ژنتیکی فرد اهدا کننده کاملا و ۱۰۰ درصد با فرد گیرنده مطابقت ژنتیکی داشته باشد تا پیوند امکانپذیر باشد. لزوم تطابق ژنتیکی دسترسی به نمونه‌های پیوندی را سخت و ناممکن ساخته و سالیانه بسیاری از بیماران به دلیل هدم دسترسی به اهدا کننده مناسب جان خود را از دست می‌دهند.

اما امروزه بیماران می‌توانند از پیوند سلول‌های بنیادی خون بندناف خود یا اهدا کننده دیگری که با ویژگی‌های ژنتیکی بدن این افراد سازگاری دارد، نیز بهره مند شوند. برخلاف سلول‌های بنیادی مغز استخوان، در پیوند سلول‌های بنیادی خون بندناف لازم نیست شاخص‌های ژنتیکی فرد اهدا کننده کاملا و ۱۰۰درصد با بدن بیمار مطابقت داشته باشد. بلکه به دلیل ویژگی خاص سلول‌های بنیادی خون بند ناف، پیوند این سلول‌ها با تطابق کمتر نیز انجام می‌شود. این امر یافتن نمونه مطابق و اهدا کننده مناسب را برای بیماران امکان‌پذیرتر کرده است.

سلول‌های بنیادی خون بند ناف می‌توانند سلول‌های خونی سالم تولید کنند و توانایی تولید خون و نیز قدرت سیستم ایمنی فرد بیمار را افزایش دهند. خون بند ناف غنی از سلول بنیادی است و امروزه در دنیا از سلول‌های بنیادی خون بندناف برای درمان بیش از ۸۰ نوع از بیماری‌های متفاوت از قبیل سرطان خون، کم خونی داسی شکل و برخی اختلالات متابولیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ایران نیز پزشکان متخصص از این سلول‌ها برای درمان بیماری‌های خونی مانند سرطان‌های خون و کم‌خونی استفاده کرده‌اند و بیماران بسیاری را نجات داده‌اند.

سلول‌های خونی را می‌توان از خون بندناف، جفت، مغز استخوان و گردش خون محیطی نیز بدست آورد، اما ساده‌ترین، بی‌ضررترین و عیرتهاجمی‌ترین راه، استفاده از خون بندناف است زیرا سلول‌های بنیادی پس از زایمان از بند ناف دریافت می‌شوند و این روش یک روش بدون درد است.

چشم اندازی به آینده‌ی درمان

در گذشته بررسی همه عوامل و علت‌های یک پدیده مانند بیماری به دلیل ناآگاهی یا نبود ابزار مناسب برای بررسی آن امکان‌پذیر نبود. به همین دلیل برای چاره‌جویی و یافتن درمان یک بیماری به بررسی عوامل عمده آن بیماری اکتفا می‌کردند و با صرف‌نظر از بقیه عوامل به درمان آن بیماری می‌پرداختند. این روش در بسیاری از موارد راهگشا است و می‌تواند نیاز ما را برطرف سازد، اما از طرف دیگر مکن است ما را با مخاطرات دیگری از قبیل آثار سوء دارو ها بر دیگر اعضا، تداخل دارویی، و پدید آمدن بیماری‌های جدید روبرو سازد.

با ظهور فناوری‌های نوین و تکنولوژی‌های پیشرفته روند پزشکی به سوی بررسی حداکثری عوامل یک بیماری پیش رفته و حتی پا را فراتر از آن گذارده و به بررسی عوامل منحصر به فرد نیز پرداخته است. این روند موجب شده تا عرصه جدیدی به نام پزشکی شخص محور (personal medicine) ظهور کند که در آن بر مبنای ویژگی‌های خاص و منحصر به فرد اشخاص و کدهای ژنتیکی هر فرد، روش‌های درمانی اختصاصی برای همان شخص تدوین می‌شود. در پزشکی شخص محور اشتباهات و ناهماهنگی‌های روش‌های پیشین حذف شده و اثر درمانی آن نیز به نحو چشم‌گیری افزایش یافته است.

دانشمندان در حال مطالعه‌ی روش‌های جدیدی در استفاده از خون بندناف برای درمان بیماری‌هایی هستند که تا کنون قابل درمان نبوده‌اند. به طور مثال برخی از محققان از خون بندناف در درمان فلج مغزی، اوتیسم، ناشنوایی و ... استفاده نموده‌اند.

دانشمندان دریافته‌اند تا زمانی که سلول‌های بنیادی بدن انسان از کیفیت و کمیت بالاتری برخوردار باشد روند پیری کندتر شده و بدن انسان جوان‌تر و شاداب تر می‌ماند و طول عمر او افزایش می‌یابد. درواقع سلول‌های بنیادی شاه‌کلید طول عمر به شمار می‌روند.

در ایران نیز کارآزمایی‌های بالینی متعددی با هدف استفاده از سلول‌های بنیادی بافت و خون بندناف برای درمان دیابت، آلزایمر، فلج مغزی، اوتیسم، کرونا و غیره درحال انجام است که به توسعه کاربردهای سلول‌های بنیادی می‌انجامد.

هزینه‌های ذخیره‌سازی سلول‌های بنیادی خون بند ناف

هزینه‌های جمع‌آوری، پردازش و ذخیره‌سازی سلول‌های بنیادی خون بندناف در بانک‌های خون بندناف در دنیا چیزی حدود ۱۵۰۰ تا ۳۰۰۰ دلار و تمدید نگهداری سالیانه آن ۱۵۰ تا ۳۰۰ دلار هزینه دربر دارد. این درحالی است که در ایران هزینه ذخیره سازی سلول‌های بنیادی خون بندناف در بانک خون بند ناف کمتر از ۲۰۰ دلار و هزینه تمدید سالیانه آن حدود ۱۱ دلار است که این هزینه در مقابل مزیت‌های حیات‌بخش این گنجینه ارزشمند بسیار ناچیز به نظر می‌رسد.