شکستن قفل قدیمی فیلترینگ؛ پیروزی بزرگ پزشکیان

پس از سال‌ها درگیری و کشمکش میان دولت‌ها و سوپرانقلابی‌ها، دولت پزشکیان به‌عنوان پیشتاز در نبرد با سیاست‌های قهری، به یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای ممکن نزدیک می‌شود: گامی به سوی رفع فیلترینگ و تغییر اولویت حجاب، که می‌تواند پیروزی مهمی مقابل فشارهای سوپر انقلابی‌ها باشد.

در روزهای گذشته، اخبار جدید از دولت چهاردهم شاهد تحولات چشمگیری در خصوص سیاست‌های فیلترینگ بوده است. عصر سه‌شنبه ۲۲ آبان، در جلسه‌ای به عنوان دومین نشست شورای عالی فضای مجازی، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، به دبیر شورا دستور داد که با تشکیل کارگروهی ویژه، ابعاد مختلف فیلترینگ را بررسی کرده و گزارشی جامع ارائه کند. این دستور از سوی بسیاری به عنوان یکی از اولین گام‌های عملی برای رفع محدودیت‌های فیلترینگ تلقی می‌شود و بیانگر توجه دولت به نارضایتی‌های عمومی در این زمینه است.

در کنار آن، معاون پارلمانی رئیس‌جمهور در ۲۳ آبان، موضع رسمی دولت را در خصوص دو موضوع حساس فیلترینگ و حجاب اعلام کرد و گفت که موضوع عفاف و حجاب دیگر در اولویت‌های اصلی دولت قرار ندارد و به جای رویکردهای اجباری، دولت قصد دارد این موضوع را از طریق اقدامات فرهنگی و آموزشی پیگیری کند. این اظهارات، همراه با وعده پیگیری رفع فیلترینگ، نشان‌دهنده شمارش معکوس برای آزادی فضای مجازی و رفع فیلترینگ است.
وعده‌های انتخاباتی و فشارهای سیاسی

یکی از وعده‌های اصلی انتخاباتی پزشکیان، رفع فیلترینگ بود. او که از حمایت برخی گروه‌های اصلاح‌طلب و افراد مورد توجه مردم برخوردار بود، وعده داد که با تمرکز بر رضایت عمومی، سیاست‌های مرتبط با فضای مجازی را به شکلی منطقی بازنگری خواهد کرد. با وجود این، پس از آغاز کار دولت چهاردهم، موضوع فیلترینگ همچنان به قوت خود باقی ماند. این موضوع، با وجود جلسات متعدد شورای عالی فضای مجازی و فشار افکار عمومی، هنوز به نتیجه‌گیری عملی منجر نشده است.

اما در جلسه اخیر پزشکیان با اشاره به تأثیرات منفی ادامه‌ی این روند رضایت مردم را به عنوان معیار اصلی تصمیم‌گیری‌ها معرفی کرد. او تصریح کرد: «معتقدم ما بدون در نظر گرفتن رضایت‌مندی مردم و صرفا براساس مفروضات خود نمی‌توانیم کشور را اداره کنیم».

در کنار نارضایتی عمومی، دولت پزشکیان با چالش‌های سیاسی نیز مواجه است. گروهی از سوپر انقلابی‌ها همچنان بر ضرورت اعمال سخت‌گیرانه‌تر فیلترینگ تأکید دارند و آن را راهی برای محافظت از فرهنگ جامعه می‌دانند.

اخیراً مهری طالبی دارستانی، یکی از چهره‌های نزدیک به جریان سوپر انقلابی و فعال در ستاد امر به معروف و نهی از منکر، اعلام کرده که درصدد راه‌اندازی کلینیک ترک بی‌حجابی است. این خبر نشان‌دهنده تمایل جریان‌های تندرو به اقدامات قهری و برنامه‌های کنترل‌گرایانه بیشتر در حوزه مسائل فرهنگی و اجتماعی است. طالبی دارستانی، که در فضای مجازی فعالیت چشمگیری دارد و حتی فرزندش از پلتفرم‌های فیلتر شده مانند یوتیوب و اینستاگرام برای فروش پکیج آموزش و کسب درآمد بهره می‌برد، با این اقدام، سیاست‌های فرهنگی سوپر انقلابی‌ها را بیش از پیش مورد توجه قرار داده است.

فیلترینگ در سال‌های گذشته نه تنها به کاهش کاربران منجر نشده، بلکه به دلیل گسترش نیازهای ارتباطی و اقتصادی مردم، آنها را به سمت خرید فیلترشکن‌ها و استفاده از راه‌های جایگزین سوق داده است. این مسئله به نوعی بازار جدیدی برای فروشندگان فیلترشکن‌ها ایجاد کرده و هزینه‌های اضافی را بر مردم تحمیل کرده است. این اتفاق گمانه‌زنی‌هایی را ایجاد کرده که ممکن است برخی از ذی‌نفعان اقتصادی، خواهان تداوم فیلترینگ باشند.

پاس گل مخالفان فیلترینگ برای بُرد پزشکیان

در نخستین جلسه شورای عالی فضای مجازی در دولت چهاردهم، پزشکیان بر برخورد با فروشندگان فیلترشکن‌ها تأکید کرده بود. اما در جلسه اخیر، دکتر پزشکیان با دستور بررسی دوباره سیاست‌های کلی فیلترینگ، به بررسی دلایلی پرداخته است که سوپر انقلابی‌ها برای توجیه ادامه فیلترینگ بر آن پافشاری می‌کنند. این دلایل که زمانی برای محدودیت‌های گسترده در فضای مجازی کافی به نظر می‌رسید،

 اکنون با ارزیابی‌های دقیق و کارشناسان چندان منطقی و قابل دفاع به نظر نمی‌آیند و عملاً ضرورت فیلترینگ را زیر سوال می‌برند. این تغییر رویکرد، پیروزی مهمی برای پزشکیان محسوب می‌شود؛ زیرا توانسته با استفاده از استدلال‌های منطقی و بررسی دلایل خود سوپر انقلابی‌ها، فیلترینگ را به چالش بکشد و زمینه را برای لغو آن فراهم کند.

اکنون چشم‌ها به اقدامات آینده دولت پزشکیان دوخته شده است. در صورت رفع فیلترینگ این اقدام می‌تواند به عنوان یکی از موفقیت‌های بزرگ دولت به شمار آید زیرا ضمن برآورده ساختن وعده‌های انتخاباتی پاسخی به مطالبات عمومی نیز خواهد بود. 

در نهایت با توجه به مشکلات متعدد در کشور از جمله بحران‌های اقتصادی و معیشتی، دولت پزشکیان با تلاش برای تحقق وعده‌های انتخاباتی خود در حال پاسخ‌گویی به مطالبات عمومی است.

در اولویت‌بندی جدید دولت، موضوع حجاب دیگر به‌عنوان اولویت اصلی مطرح نیست و به‌جای آن از طریق اقدامات فرهنگی و آموزشی دنبال می‌شود؛ این تغییر رویکرد از سیاست‌های قهری به سیاست‌های نرم‌تر در مقابل فشارهای مستقیم جریان‌های سوپر انقلابی نیز حائز اهمیت است.

در مقابل، جریان‌های سوپر انقلابی همچنان بر حفظ فیلترینگ و نظارت شدید بر فرهنگ عمومی تأکید دارند. اگر دولت بتواند مسیر رفع محدودیت‌ها را عملی کند، این اقدام می‌تواند به‌عنوان یکی از دستاوردهای مهم دولت پزشکیان و نقطه عطفی در تغییر سیاست‌های کشور محسوب شود؛ چراکه دولت با وجود اینکه در میان ۲۸ عضو شورای عالی فضای مجازی تنها ۸ رأی دارد، توانسته حمایت برخی از دیگر اعضا را نیز جلب کند. موفقیتی که، به‌رغم فشارهای سیاسی و موانع موجود از سال ۸۸ به بعد که به فیلتر شدن شبکه‌های اجتماعی مختلفی مانند فیسبوک، توئیتر، یوتیوب، تلگرام، واتساپ و اینستاگرام انجامیده بود، اکنون با سیاست‌های پزشکیان در حال تغییر است.

در همین رابطه خبرنگار تابناک مطلع شد، رفع فیلترینگ شبکه اجتماعی اینستاگرام تقریبا(!) قطعی شده و به زودی اعمال سراسری خواهد شد. تابناک از معدود رسانه‌هایی است که از بدو روی کار آمدن دولت پزشکیان در سلسله گفت‌وگوها و گزارش‌هایی به‌صورت یک سوژه ثابت خبری به موضوع لزوم رفع فیلترینگ پرداخته است.