برای همه ما واژه «وجدان کاری» اصطلاحی آشناست، که بارها به گوشمان رسیده است. متاسفانه امروزه یکی از معضلاتی که در فرهنگ کار ما، زیاد به چشم می‌آید و در میان کارمندان ادارات، مخصوصا دولتی‌ها، بحث برانگیز شده، عدم وجود وجدان کاری و پابندی اخلاقی به کار است.
افرادی که با عناوین مختلف در سازمان‌ها و ارگان‌ها دولتی یا خصوصی به فعالیت مشغول هستند، در حالی که نسبت به کاری که وظیفه آنهاست، هیچ احساس مسئولیت و تعهدی ندارند.
این افراد در ظاهر ادعای زیادی نسبت به مسولیت و حرفه خود دارند اما در عمل خروجی از آن‌ها دیده نمی‌شود. این افراد همیشه از سنگینی کارشان شاکی هستند، همواره در حال مقایسه خود با دیگران از نظر امکانات و حقوق هستند، فکر می‌کنند به آن‌ها ظلم شده و جایگاه فعلی برایشان کم است و دلایل دیگری که به واسطه آن، خود را قربانی می‌بینند.
اگر شاغل هستید مطمئنا از این نمونه افراد در محل کار خود فراوان می‌بینید. این شیوه رفتاری می‌تواند در درازمدت آسیب‌های جبران‌ناپذیری هم به فرد و هم به سازمان و جامعه وارد کند. این که چرا بسیاری از کارکنان و مدیران جامعه، خوب کار نمی‌کنند؟ چه علل یا عواملی باعث این موضوع می‌شود؟ آیا برای افزایش روحیه وجدان کاری، راهکاری برای وجود دارد؟ مباحثی هستند که سعی شده است در این نوشتار به آن پرداخته شود.
عوارض نبود وجدان کاری در محیط‌های کاری
این که بدون حضور رئیس یا ناظر، وظایفی که به ما محول شده، را بدون هیچ قصوری و به نحوه احسن انجام دهیم، نشان از وجدان کاری ماست. این رفتار نقش مهمی در بهره‌وری نهایی سازمان دارد. اگر وجدان کاری در بین افراد یک سازمان یا ارگان مفهومی نداشته باشد شاهد مواردی چون، کم کاری، عدم احساس مسئولیت، حضور نیافتن در محل کار، عدم پاسخگویی و راهنمایی صحیح مراجعان، مراقبت نکردن صحیح از اموال، بی‌توجهی به کیفیت کار، گرایش به آسان طلبی و مواردی از این دست در فضای کاری خواهیم بود.
تبعات وجدان کاری در بین اعضای یک سازمان
وقتی افراد در محیط کاری خود وجدان کاری داشته باشند، این کار باعث اعتماد، همدلی و انگیزه بیشتر در بین همکاران می‌شود. روحیه قوی برای همکاری و سازگاری با افراد مختلف سبب می‌شود تا افراد در فضایی دوستانه و بدون حاشیه وظایف خود را به بهترین شکل ممکن انجام دهند. همچنین این ارتباط دوستانه موجب یادگیری بهتر و پایداری بیشتر در بین نیروی کار می‌شود.
وجدان کاری باعث می‌شود تا کارمندان وظایف خود را بدون نیاز به نظارت مدیران در زمان مقرر با بالاترین کیفیت انجام دهند. این کار باعث برقراری نظم و آرامش در محیط کاری می‌شود.
پیامد مثبت دیگر این رفتار افزایش انگیزه در بین کارکنان است. افرادی که خود دارای وجدان کاری هستند نه تنها برای انجام کارهای خود انگیزه زیادی دارند، بلکه دیگران را نیز به این کار تشویق می‌کنند.این کار موجب تشویق کارمندان دیگر به رعایت اخلاق در محیط کار می‌شود.
از سوی دیگر وجدان کاری در محیط کار می‌تواند یک اعتماد دوسویه را بین فرد و دیگران به وجود بیاورد. یک فرد اخلاق مدار و مدافع ارزش‌های انسانی به راحتی می‌تواند اطمینان و اعتماد افراد دیگر را به خود جلب کند. از سوی دیگر افراد مسئولیت پذیر و پایبند به ارزش‌ها نسبت به دیگران نیز خوشبین هستند و به راحتی اعتماد می‌کنند.
عواملی که می‌تواند بر وجدان کاری تاثیر بگذارد
عوامل مختلفی می‌تواند بر شکل‌گیری وجدان کاری موثر باشند. این مساله می‌تواند ناشی از احساسات خود فرد، خانواده یا جامعه باشد. از آنجایی که وجدان کاری نگرشی درونی است از این رو، رفتار هر فرد در محل کارش، از نگرش درونی او منعکس می‌شود. مواردی چون توانایی، مهارت، اخلاق، تجربیات و مواردی از این دست می توانند در تعیین سطح وجدان کاری فرد موثر باشند. همچنین برنامه‌ریزی، هدفمندی، ایده‌پردازی و خلاقیت نیز اهمیت بالایی در شکل گیری و ارتقا وجدان کاری فرد دارند.
تربیت خانوادگی نیز نقش موثری در وجدان کاری افراد دارد. این که مواردی چون مسئولیت پذیری، تعهد ، انضباط و ... از دوران کودکی در کودک درونی سازی شود، می‌تواند نقش بسزایی در این مورد داشته باشد. برای تقویت ابعاد مختلف وجدان کاری در کودکان والدین می‌توانند از شیوه‌هایی چون آموزش، تشویق، بازی و مواردی از این قبیل استفاده کنند. مسلما تربیت خانوادگی متعهدانه و اهمیت به تعالیم اخلاقی می‌تواند به فرد کمک کند تا در محل کار خود سطوح بهتری از وجدان کاری را اعمال کند.
مورد دیگری که می‌تواند تا حد زیادی بر وجدان کاری فرد تاثیر بگذارد، تفکرات و فرهنگ جامعه است. زمانی که در جامعه‌ای فرهنگ سازی مناسب در جامعه جهت ترویج تلاش، احترام و رعایت حقوق دیگران، مسئولیت‌پذیری و نظم مورد توجه قرار گیرد، مسلما در این جوامع، مسئولیت‌پذیری و تعهدکاری بیشتری دیده می‌شود.
به جز مواردی که در بالا ذکر شد عوامل دیگری نیز ممکن است بر شکل‌گیری یا تقویت وجدان کاری تاثیر بگذارد که ناشی از محیط کاری است. این که نیروی کار با کوچکترین تخلف مجازات شود. از این رو به خاطر ترس از مجازات سعی کند با حداکثر توان خود کار کند. این شیوه می‌تواند در درازمدت منجر به آسیب به سازمان شود چرا که فرد با خواسته درونی خود این کار را نمی‌کند.
مورد دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد ایجاد انگیزه‌های مادی مناسب از قبیل افزایش دستمزد، در نظر گرفتن مزایای جانبی و بهبود شرایط کار است. این موارد می‌تواند تاثیر زیادی در ایجاد انگیزه برای نیروی کار داشته باشد. همچنین اگر فرد در محیط کارش احساس راحتی کرده و به او به چشم اعضای خانواده نگاه شود، مطمئنا وجدان کاری و مسئولیت‌پذیری در کار او هم، بالاتر خواهد رفت.
چگونه وجدان کاری را در بین افراد تقویت کنیم؟
هر چند که وجدان کاری ارزشی درونی است اما با استفاده از روش‌های مختلفی می‌توان به شکل‌گیری و تقویت آن در بین افراد گوناگون کمک کرد. یکی از این روش‌ها احترام و قدردانی از کارکنان اخلاق‌مدار و دارای وجدان کاری است. این کار منجر به تقویت عزت نفس و حس ارزشمندی در آن‌ها شده و انگیزه بیشتری برای تقویت مهارت‌های خویش و انجام درست وظایف‌شان می‌گیرند.
یکی دیگر از شیوه‌های تقویت وجدان کاری در سازمان‌ها، داشتن دیدگاه مثبت در مورد عملکرد نیروی کار و تقویت روحیه آنهاست. نگرش مثبت مدیران و بازتاب آن در سازمان موجب شکل‌گیری حس ارزشمندی در نیروی کار و زمینه‌ساز تقویت اخلاق‌کاری خواهد شد. مورد دیگر به کارگیری کارکنان بر اساس علاقه و توانایی برای کاری است که قرار است انجام دهند. توجه به انگیزه‌های مادی نیروی کار مثل افزایش حقوق و مزایای جانبی و همچنین توجه به سختی کار در تنظیم حقوق افراد نیز بسیار کمک کننده است.
شرکت دادن نیروی کار در تصیم‌گیری‌های سازمانی نیز می‌تواند در افزایش انگیزه نیروی کار مفید باشد. این کار باعث می‌شود این افراد در راستای اثبات خود بهتر و بیشتر کار کنند.
مورد بعدی تقسیم کار بین کارکنان است. این گونه نباشد که در یک محیط کاری فقط عده‌ای مشغول کار باشند و برخی دیگر هیچ کاری نداشته باشند.
بکارگیری مدیران شایسته بر اساس تخصص، تجربه، وجدان کاری و علاقه نیز در تقویت وجدان کاری نیروی کار موثر است. استفاده از افراد بر اساس روابط می تواند انگیزه و وجدان کاری را در محیط کار کاهش دهد. اجرای برنامه‌های آموزشی بر اساس نیازهای شغلی برای پیشرفت کارکنان نیز می‌تواند بر این امر تاثیرگذار باشد.
سخن آخر
هر چند که وجدان کاری، نشان از وجدان بیدار آدمی می‌دهد، عوامل مختلف دیگری چون خانواده، جامعه و شرایط محیط کار نیز می‌توانند در شکل‌گیری و تقویت آن تاثیر به سزایی داشته باشند. تعهد، مسئولیت‌پذیری و اهمیت به منافع سازمان از خصوصیات این افراد است. انسان‌های دارای وجدان کاری از زیر بار مسئولیت فرار نکرده و در برابر فشارها ایستادگی می‌کنند، چرا که خود را متعلق به سازمان می‌دانند. از این رو وجود وجدان کاری در ادارات اهمیت زیادی دارد و باعث افزایش بهره‌وری و رشد آن سازمان یا ارگان می‌شود.
نظر شما