۱۰ مرواریدِ جاده ابریشم؛ کدام شهر ایران در این لیست قرار دارد؟

مسیر جاده ابریشم شبکه‌ای گسترده و متنوع از زنجیره‌های کوهستانی، بیابان‌ها، شهرها و دریاهاست که همچنان برای مسافران جذابیت دارد. طبق گزارش کارولین ادن در طول مسیرهای مختلف جاده‌های ابریشم از آسیا تا اروپا، مکان‌های فوق‌العاده بی‌شماری برای کاوش و سیاحت وجود دارد که این ۱۰ انتخاب تنها بخش کوچکی از نقاط جالب و برجسته این جاده قدیمی را نشان می‌دهد. 

بنابر این گزارش برخی از این مقاصد به دلایل امنیتی و ... در حال حاضر از نقشه‌ی مسافران و گردشگران خارج شده‌اند، اما با توجه به اهمیت تاریخی‌شان، نمی‌توان این مقاصد را در این فهرست نادیده گرفت.

شهر قدیمی دمشق

دمشق یکی از قدیمی‌ترین شهرهای جهان است که از ابتدا و طور مداوم دارای سکنه بوده و مکانی باستانی می‌باشد که قرن‌ها نظر مهاجمان - از جمله یونانیان، عباسیان و ترک‌های سلجوقی - و گردشگران کنجکاو و کاوشگر را به خود جذب کرده است.  صنعت صنایع دستی این شهر به دلیل شمشیرهای و توری‌های تزیین شده شهرت داشت.

یکی از چشم‌نوازترین مناظر این شهر، مسجد اموی است که به نام مسجد بزرگ دمشق نیز شناخته می‌شود؛ جواهری از جهان اسلام که به دوران تأسیس پایتخت توسط امویان در دمشق در سال ۶۶۱ بازمی‌گردد. پس از آغاز جنگ داخلی سوریه، شهر باستانی دمشق در سال ۲۰۱۳ به فهرست میراث جهانی در خطر یونسکو اضافه شد.

کاخ اسحاق پاشا، ترکیه

بر روی صخره‌ای، نزدیک به شهر دوغوبایزید در شرق ترکیه، کاخ اسحاق پاشا قرار دارد که به‌خاطر زیبایی چشمگیر خود شهرت دارد. این کاخ با مسجد گنبدی سنگی و مناره‌ای که ترکیبی از تأثیرات عثمانی، ایرانی و سلجوقی را به نمایش می‌گذارد، بسیار دیدنی است.

این کاخ به دستور خانواده اسحاق پاشا، که وزیر این منطقه بود، ساخته شد و در سال ۱۷۸۴، پس از پایان دوران جاده‌های ابریشم، به اتمام رسید. با این حال، موقعیت بلند آن استراتژیک بود و بر تمام دره مشرف بود؛ دره‌ای که با مسیرهای قدیمی جاده ابریشم که به گرجستان و ایران می‌رسید و همچنین مسیر کاروانی از تبریز به بنادر دریای سیاه، درهم‌تنیده شده است.

جاده منتهی به کاخ همچنین از قلعه باستانی بایزید عبور می‌کند، دژی در سایه کوه آرارات که بازرگانان در حال سفر در جاده‌های ابریشم در آن توقف می‌کردند.

کاروانسرای سلیم، ارمنستان

گاهی به نام کاروانسرای اوربلیان، به افتخار خانواده نجیب‌زاده‌ای که آن را ساخته‌اند، شناخته می‌شود. این کاروانسرا، که در سال ۱۳۳۲ به پایان رسید، مهمان‌خانه یا مسافرخانه‌ای باستانی برای بازرگانان است که در نزدیکی گذرگاه دورافتاده سلیم در جنوب ارمنستان واقع شده است.

این بنا ساختمانی کم ارتفاع می‌باشد که تنها یک ورودی دارد که این امر به عنوان یک مانع مفید در برابر دزدان و زمستان‌های سرد عمل می‌کند.

کاروانسرا در مسیر بازرگانی بین‌المللی باستانی واقع شده که به مرز ایران متصل می‌شود.

اپلیستسیخه، گرجستان

برای دیدن این شهر بازرگانی که زمانی پررونق بود و یکی از قدیمی‌ترین سکونت‌گاه‌های شناخته شده در قفقاز به شمار می‌رود، به سمت شرق از شهر گوری در گرجستان، زادگاه استالین بروید.

از قرن ششم پیش از میلاد، اپلیستسخه که بر فراز ساحل سنگی رودخانه متکواری ساخته شده بود، به یک مرکز مذهبی و کلان‌شهر تبدیل شد. آنچه امروز باقی مانده است، بقایای شهری است که روزگاری ۲۰،۰۰۰ نفر در آن زندگی می‌کردند و شامل بازار، معابد، کاخ‌ها و ... بود. با توجه به آنچه که باقی مانده است، تصور زندگی روزمره شهروندان آن به طرز شگفت‌انگیزی آسان است. جاهای دیگر اپلیستسخه باستانی در قرن سیزدهم توسط مغول‌ها به طور کامل ویران شد.

تبریز، ایران

یک شبکه از بازارهای به‌هم‌پیوسته که بر روی حداقل ۱۰۰ هکتار گسترش یافته است. مجتمع تاریخی بازار تبریز که در فهرست یونسکو قرار دارد، در سالن‌های گنبدی زیبا و زیر طاق‌های آجرکاری با کیفیت واقع شده است و بخش‌هایی برای فروش چرم، نقره، مس، ادویه و البته فرش دارد. 

با ریشه‌هایی که به قرن دهم برمی‌گردد، این بازار به خاطر موقعیت استراتژیک و سیاست‌های معافیت مالیاتی‌اش، یکی از مهم‌ترین مراکز تجاری در جاده‌های ابریشم بود، هرچند به عنوان مکانی برای تجمعات اجتماعی و آموزش نیز شناخته می‌شد.

امروزه، این بازار همچنان نمونه‌ای زنده از فرهنگ جاده‌های ابریشم است که در آن صنعتگران، هنرمندان، تنباکو فروشان، خیاطان، خوشنویسان و صحافان از فرهنگ‌های مختلف در کوچه‌های آن با هم تلاقی و داد و ستد می‌کنند.

مرو، ترکمنستان

با دژها، مساجد و مقبره‌های خود، شهر باستانی مرو در منطقه ماری ترکمنستان از عصر برنز داده سکنه بوده است؛ برخی تاریخ‌نگاران گفته اند که در قرن دهم، این شهر سومین شهر بزرگ جهان بوده است.

اما این همه ماجرا نیست. مرو همچنین روزگاری یکی از مهم‌ترین شهرهای جهان اسلامی بود که بازرگانان، دانشمندان و مسافران از مناطق دوردست را به خود جذب می‌کرد. امروزه، این شهر به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و محافظت شده‌ترین شهرهای واحه‌ای در جاده‌های ابریشم آسیای مرکزی محسوب می‌شود.

یکی از دیدنی‌های جالب توجه، مقبره سلطان سنجر است که به تازگی مرمت شده و به قرن دوازدهم بازمی‌گردد؛ نمونه‌ای نادر از معماری سلجوقی. 

همچنین موزه منطقه‌ای ماری، با آثار برنزی سلجوقی و سرامیک‌های مغولی نیز برای بازدید توصیه می‌شود.

ترمذ، ازبکستان

نزدیک به افغانستان، ترمذ جنوبی‌ترین شهر ازبکستان است که بر روی رودخانه باستانی آمودریا (اکسوس) واقع شده است. این شهر در دوران امپراتوری باستانی کوشان که از شمال هند تا افغانستان و بخش‌هایی از آسیای مرکزی گسترش می‌یافت، به یک مرکز تجاری مهم تبدیل شد و نه تنها تجارت کالاها، بلکه به سبک کلاسیک جاده‌های ابریشم، تبادل مهارت‌های هنری، ایده‌ها و تجدید حیات مذهبی را نیز ترویج کرد.

امروزه ترمذ تعداد کمی از علاقه‌مندان به جاده‌های ابریشم را جذب می‌کند که برای دیدن سایت‌های باستانی بودایی در حاشیه شهر می‌آیند. فایوزتپه، که به عنوان پربازدیدترین مکان شناخته می‌شود، مجموعه‌ای از صومعه‌های بودایی است که ظاهری شبیه به صحنه‌ای از فیلم جنگ ستارگان دارد، با گنبدی به رنگ شن و به اندازه و شکل یک ایگلو.

تکسیلا، پاکستان

تکسیلا که به راحتی از اسلام‌آباد با خودرو قابل دسترسی است (هرچند اسکندر بزرگ برای رسیدن به اینجا مسیر طولانی‌تری را طی کرد)، یک سایت میراث جهانی یونسکو و یک شگفتی واقعی باستان‌شناسی است. 

در میان این سایت وسیع، امروزه یک غار مربوط به دوره میان سنگب و به‌ویژه آثار باستانی بودایی و بقایای صومعه‌هایی وجود دارد که در سراسر دره تکسیلا پراکنده‌اند. این آثار گواهی بر این است که تکسیلا روزگاری به عنوان یک مرکز مذهبی و مقصدی برای زائران و راهبان که از چین و آسیای مرکزی سفر می‌کردند، شناخته می‌شد. موزه شهر، که در نزدیکی حفاری‌ها واقع شده، حاوی حداقل ۲،۰۰۰ شیء با ارزش است.

ایسیک-کول، قرقیزستان

دریاچه ایسیک-کول که زمانی مورد علاقه کمیسرها و فضانوردان بود، مکانی است که قزاق‌ها، روس‌ها و قرقیزها در تابستان برای آفتاب‌گیری و شنا به آنجا می‌روند.

شاخه‌ای از جاده‌های ابریشم روزگاری از دریاچه، که به عنوان "مروارید قرقیزستان" شناخته می‌شود، به سمت مرز و به کشمر در سین‌کیانگ، چین، زادگاه اویغورهای مسلمان، می‌رفت. به مدت بیش از ۲،۰۰۰ سال، کشمر مرکز تجارت منطقه‌ای و تبادل فرهنگی که پر از چایخانه‌ها، مساجد و بازارها بود.

امروز، بخش زیادی از کشمر قدیمی، همانند سایر شهرها و روستاهای اویغور، توسط پکن تخریب شده یا به‌طور غیرقابل جبران تغییر کرده است، در حالی که سرکوب شدید علیه مردم اویغور همچنان ادامه دارد.

دون هوانگ، چین

دُن‌هوانگ، شهری واحه‌ای و مکان زیارتی در شمال‌غرب چین است که غارهای باشکوه موگائو را شامل می‌شود. این مجموعه یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های هنر بودایی در جهان است که در معابد واقع در لبه صخره‌ای بالای رودخانه داچوان قرار دارد.

نقاشی‌های دیواری داستانی مصور از جاده‌های ابریشم از قرن چهارم تا چهاردهم را روایت می‌کنند. تقریباً ۵۰۰ غار حفظ شده است که شامل تعداد زیادی نقاشی دیواری و بیش از ۲،۰۰۰ مجسمه نقاشی‌شده می‌باشد.

غار ۳۰۲ از دوره سلسله سوئی شامل صحنه‌ای به‌ویژه کلاسیک از جاده‌های ابریشم است: یک شتر با دو کوهان که واگنی را با یک بازرگان درون آن می‌کشد.