ویرانی ۱۰ خانه‌ تاریخی شیراز به بهانه بازارچه صنایع‌دستی

بزرگترین تخریب‌‌ بافت‌تاریخی شیراز از سال ۹۳ در محدوده‌ای بسیار وسیع در قلب این شهر کهن آغاز شد؛ پس از وقوع این اتفاقات در بافت تاریخی، پیرو مکاتبات معاون رییس جمهوری و رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با مقامات مسئول، هیاتی متشکل از مدیر کل حراست، مدیر کل حفظ و احیا بناها و بافت‌های تاریخی و نماینده معاونت حقوقی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری عازم شیراز شدند. این اقدام باعث شد که تخریب‌ها در آن زمان متوقف شود.

اما این توقف دوامی نیاورد و بار دیگر به شکلی دیگر این تخریب‌ها از سر گرفته شد. به طوریکه در سال گذشته، سه خانه تاریخی به واسطه فعالیت‌های شهرداری برای احداث بازارچه صنایع دستی از بین رفت. باز هم با اعتراض سازمان میراث فرهنگی احداث این بازارچه نیمه‌کاره رها شد. با این وجود، چند روز پیش عملیات ساخت این بازارچه دوباره از سر گرفته و این بار ۱۰ خانه قدیمی ویران شده است.

علیرضا گل‌گلی، کارشناس میراث‌فرهنگی درباره تخریب این خانه‌ها می‌گوید:«چند روز پیش شهرداری به دلیل ساخت بازارچه صنایع دستی اقدام به تخریب بیش از ده بنای تاریخی و واجد ارزش‌های هویت‌بخش در گذر سر باغ در محله سنگ سیاه کرد تا کنون سازمان میراث فرهنگی در این زمینه واکنش نشان نداده است و کار همچنان ادامه دارد.»

به گفته او، سال گذشته نیز طی انجام همین عملیات شهرداری، سه خانه قدیمی را تخریب کرد که به دنبال پیگیری‌های سازمان میراث فرهنگی متوقف شد اما متاسفانه دوباره همان عملیات از سر گرفته شده است و این بار تعداد بیشتری از خانه‌های تاریخی ویران شدند. نبود مشاورهای آگاه، در نظر نگرفتن عناصر و لکه‌های میراث فرهنگی در بافت، نادیده گرفته شدن حرایم و نبود هماهنگی میان مسئولان شهرداری و میراث فرهنگی همه دست به دست داده که هر بار در هر دوره‌ای آسیب جدی به بناهای تاریخی وارد می‌شود.

به رغم گفته‌های این کارشناس، شهردوست، شهردار منطقه ۸ شیراز به «خبرآنلاین» می‌گوید که اطلاعات نادرست در اختیار رسانه‌ها قرار گرفته است و تا کنون هیچ تخریبی در بافت تاریخی اتفاق نیافتده است.

او تاکید می‌کند که «آب انبار قدیمی سرجایش است و ما هیچ مشکلی نداریم و سرای هنر را داریم به نفع مردم سر و سامان می‌دهیم. این شهردار در پاسخ به این سوال که تخریب‌های وسیع آسیب جدی به بافت تاریخی زده است، بیایید ببینید، ما هیچ آسیبی به بافت تاریخی وارد نکرده‌ایم.»

چندی پیش، محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، بازدیدی شبانه از بافت‌تاریخی یزد داشتند که عکس‌هایشان در شبکه‌‌های مجازی منتشر شد، دوستداران میراث فرهنگی در شیراز بارها و بارها در خواست کرده بودند که این بازدید از سایر بافت‌های تاریخی از جمله شیراز و قزوین هم اتفاق بیافتد.

بافت تاریخی شیراز یکی از مهمترین بافت‌های تاریخی و شهری کشور است که مساحتی حدود ۳۶۰ هکتار دارد و در پایان سال ۸۸ محدوده بافت تاریخی شیراز در کنار محدوده‌های بافت تاریخی ۱۰۳ شهر تاریخی به واسطه ماده ۱۱۵ قانون چهارم توسعه تعیین محدوده و ابلاغ شد. آئین‌نامه اجرایی ماده ۱۱۵ قانون چهارم، وظیفه تعیین محدوده و تهیه و ابلاغ ضوابط حفاظتی را به سازمان میراث فرهنگی واگذار کرده است. آئین نامه اجرایی ۱۱۵ در حمایت از بافت تاریخی تهیه شده و این ماده که تنفیذی بند ج ماده ۱۶۶ قانون برنامه سوم است، یکی از کامل‌ترین قانون‌هایی است که در جهت حمایت از بافت و مالکان بناهای تاریخی تنظیم شده است.

همچنین در ماده ۷ آئین نامه تاکید شده، تمام دستگاه‌های اجرایی مکلف هستند زیرساخت‌هایی که بافت‌های شهر نیاز دارند را تامین کنند. در جایی دیگر عنوان شده باید به اجرای طرح‌های ویژه برای بافت‌ها بپردازند که باید در آن تمام مسائل فرهنگی، اقتصادی، کالبدی، زیست محیطی و مسائل پهنه‌های بافت در نظر گرفته شده باشد و در همکاری با وزارت مسکن و شورای عالی معماری و شهرسازی به تصویب و اجرا برسد. نکته جالب توجه آن‌ است که عمده اختیارات و مسوولیت های اجرایی به عهده شهرداری‌ها بوده است و هر بار هم تکه‌ای از بافت تاریخی از سوی این ارگان ویرانه می‌شود.