باز خبر,اخیراً شایعاتی مبنی بر استعفا یا برکناری علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، مطرح شده و سخن از گزینههای جانشین برای او هم به میان آمده است اما استعفا یا برکناری وی چه دلایلی میتواند داشته باشد؟
اظهارات مجلسنشینانی مانند جواد کریمی قدوسی که دوران گذشتۀ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را با «فجایع» فراموشنشدنی همراه میداند و از فیلمها و کتابهایی که در دوران اصلاحات مجوز اکران و انتشار گرفتهاند، دلِ خوشی ندارد؛ یا چون حمید رسایی که از ارادت فکری علی جنتی به عطاالله مهاجرانی وزیر ارشاد دولت نخست سیدمحمد خاتمی، «احساس خطر» کرده و «همۀ دغدغهاش این است که آقای جنتی بداند که تنها باید به رهبر انقلاب ارادت فکری داشته باشد.»
چندساعتی از جلسه صرف ارائه نطق نمایندگان موافق و مخالف گزینۀ پیشنهادی دولت برای وزارت ارشاد شد؛ دو طرف هرچه در توان داشتند، خرج کردند، جنتی هم تمام هشدارها، مخالفتها و موافقتهای نمایندگان را شنید و درنهایت پشت تریبون قرار گرفت تا ابتدا بر «آمادگی»اش برای تصدیِ این «پست سنگین»، تأکید کند و سپس سخنانش را اینگونه ادامه دهد: «در روزگاری نامزد فرهنگ شدهام که جمع کثیری از نخبگان فرهنگ دینی و اهالی فرهنگ و هنر از این حرفه فاصله گرفتهاند و تنشهای بیحاصل، برخوردهای بیجا، نسنجیده، و کشمکشهای بیثمر جای برخوردهای سازنده و تضارب آراء را گرفته است…»
او نطقش را با اشاره به پیشینۀ تاریخی و تمدنی ایران پی گرفت، از «جای خالی اسلام رحمانی در برخورد با اهالی فرهنگ و هنر» سخن گفت، هنرمندان را «تشنۀ برخوردهای کریمانه» دانست، به سپردهشدن مدیریت فرهنگی، به «اهلش» تأکید کرد، کاهش دغدغۀ معیشتی «صاحبان اندیشه و قلم» به کمترین حد ممکن را از جمله برنامههایش برشمرد و در پایانِ نطقِ نهچندان طولانیاش، با بیان اینکه «دیدگاههای علما، روحانیون و مراجع عظام تقلید، سرمایۀ بزرگ، ارزشمند و از پشتوانههای فعالیتهای فرهنگی» او در صورت تصدی این پست خواهند بود، خود را «اهل همفکری و مشورتپذیری» توصیف کرد.
جنتی که سخنانش را خاتمه داد، مجلس وارد نوبت رأیگیری شد و با ۲۳۴ رأی موافق در برابر ۳۶ رأی مخالف و ۱۲ رأی ممتنع، فرزند ارشد دبیر شورای نگهبان را بهعنوان یازدهمین وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی راهی ساختمان خیابان کمالالملک تهران کرد.
البته کار نمایندگان و بهویژه حمید رسایی با جنتی هنوز پایان نیافته بود، از اوایل سال ۹۳ در مجلس زمزمههایی مبنی بر طرح استیضاح او توسط چهرههای نزدیک به جبهۀ پایداری و از جمله خود رسایی شنیده و برای عملیکردنش امضاهایی نیز جمعآوری شد، اما نهایتاً با در اولویت قرارگرفتن استیضاح رضا فرجیدانا، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، او به سپر بلای جنتی بدل شد و نمایندگان طرح استیضاح وزیر ارشاد را در میانۀ راه رها کردند.
اختلافنظرهای مجلسنشینان با وزیر ارشاد همچنان ادامه داشت و در مهرماه ۹۳، موضوع صدور مجوز اکران برای فیلم «قصهها»ی رخشان بنیاعتماد و هفت فیلم دیگر، دستاویزی تازه برای آغاز دور جدید کشمکشها میان مجلس و دولت را فراهم کرد که در نهایت پس از حدود یکسال بحث و جدل، از میان آن هشت فیلم، چهار فیلمِ «قصهها»، «گس»، «پاداش» و «نقشِ نگار» اکران عمومی را تجربه کردند و «خانۀ پدری» هم تنها پس از ۲۴ ساعت، با سالنهای نمایش خداحافظی کرد.
انتقادات به اکران رستاخیز به همینجا ختم نشد و با واکنشهای آیتالله علوی گرگانی، مرجع تقلید و آیتالله مرتضی مقتدایی، دبیر شورای عالی حوزه علمیه قم از یک سو و برگزاری تجمع اعتراضی مقابل وزارت ارشاد از سوی دیگر ادامه یافت تا در نهایت علی جنتی که پیش از این رستاخیز را «منطبق با تاریخ صحیح عاشورا» خوانده بود، در اظهاراتی تازه با بیان اینکه «نمیخواستیم جشن هستهای تحت الشعاع این موضوع قرار بگیرد»، اکران مجدد فیلم را به گفتۀ خودش به «تعویق» اندازد.
البته هنوز هم ماجرای اکران رستاخیز و حواشیاش با وزارت ارشاد و مسئولانش همراه است و جنتی در آخرین اظهارنظرش پس از طرح شکایت و ادعای خسارت از سوی مالکان فیلم، بر نبود مانعی برای اکران رستاخیز تأکید کرده؛ هرچند که روند حوادث نشان میدهد که اختلافات در این زمینه در سطحی فراتر از اختیارات وزارت ارشاد هم مطرح است.
موضوعی که خود وزیر ارشاد نیز در گفتوگویی در نخستین ماههای مسئولیتش به آن اشاره کرده است: «یکی از شعارهایی که از بدو تشکیل دولت یازدهم بهخصوص از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی میشنویم، ایستادن پای مجوزهاست. در مواردی مثل «روز رستاخیز» یا نمایش «تانگوی تخممرغ داغ» که چند روزی متوقف شد، شاهد حمایت معاونت هنری از مجوزهای صادرشده بودیم اما در بخشهایی آنقدر فشار غیررسمی زیاد است که بهنظر میرسد مسئولان ترجیح میدهند مجوز صادر نکنند تا از دردسرهای بعدی خلاص شوند. به طور خاص… چندین کنسرت با حمله گروههای خودسر و تندرو مواجه شد و در نهایت در برخی از شهرستانها مجوز کنسرت نمیدهند. انگار گروههای خودسر حرفشان را پیش بردهاند.»
سخنانی که البته بخشی از آن هنوز هم تازگی دارد، چرا که لغو پیدرپی کنسرتها در تهران و شهرستانها با دلایل مختلف، از تقارن با ایام عزاداری گرفته تا تشییع پیکر شهدا و گاهی هم تنها با فشار نیروهای خودسر، همچنان انجام میشود و اخیراً نیز با طرح دلایلی چون لزوم حفظ «قداست حرم اهل بیت (ع)» و اینکه «حریم حرم امام رضا (ع) تنها ۵۰ هکتار رواق و صحن نیست»، دامنه گستردهتری یافته و عملاً امکان برگزاری کنسرت را در شهرهای زیارتی چون قم و مشهد ناممکن کرده است؛ شرایطی که در آن «کوتاهآمدن» وزارت ارشاد برای آنچه «حفظ حرمت امام رضا (ع)» خوانده شد و نیز استعفای مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی در قم، اوضاع را به سمتی پیش برد که امروز ائمه جماعات شهرهایی چون شیراز، سیرجان، ارومیه، رامسر و عنبرآباد هم سخن از برگزارنشدن کنسرت در شهرهای خود به میان میآورند.
جنتی البته همانطور که در جلسه رأی اعتماد خود در مجلس نیز بر توجه به دیدگاههای علما، روحانیون و مراجع تقلید، به عنوان سرمایههای بزرگ، ارزشمند و پشتوانههای فعالیتهای فرهنگیاش تأکید کرده بود در اردیبهشت ۹۵ طی سفری به قم و دیدار با مراجع تقلید، در برابر انتقادات آیتالله مکارم شیرازی نسبت به اکران فیلم «۵۰ کیلو آلبالو»، با پذیرش این انتقادات، صدور پروانۀ ساخت و نمایش برای این فیلم را «اشتباه» خواند و دستور به توقف اکران این فیلم داد.
در نهایت اما به نظر میرسد رویکرد جنتی در واکنش به انتقادات همیشه هم موردپسند حسن روحانی نیست، تا جایی که او در سخنانی در جمع پزشکان با تأکید بر اینکه «وزیر باید تابع قانون باشد»، گفته است: «ما مجلس شورای اسلامی داریم و هرکسی که صبح بیدار میشود و یک تریبون پیدا میکند، نمیتواند قانونگذاری کند و وزیر هم نباید تبعیت کند، چرا که وزیر باید تابع قانون باشد.»
روحانی همچنین با بیان اینکه از نظر وی هیچ وزیری نباید دربرابر هیچ فشاری کوتاه آید و عقب نشینی کند، افزوده است: اگر قرار است قانونی وضع شود باید از طریق مجلس اقدام شود و مراحل خود را در شورای نگهبان طی کند و در نهایت رئیس جمهور آن را ابلاغ کند تا عملی شود.»
همچنین برخی چهرههای نزدیک به دولت هم از احتمال جایگزینشدن سیدرضا صالحی امیری، رئیس فعلی کتابخانه ملی با جنتی در کابینه سخن به میان میآورند و خبرگزاریها و سایتهای خبری نزدیک به اصولگرایان نیز در گمانهزنیهایشان حسامالدین آشنا را گزینۀ محتمل برای تصدی وزارت ارشاد اعلام میکنند.
هرچند شخص وزیر ارشاد نیز در روزهای اخیر و در واکنش به شایعاتی مبنی بر برکناریاش، چنین پاسخ داده بود که «همواره صحبتهایی درخصوص برکناریام میشود و شایعاتی در اینباره وجود دارد اما اینها شایعه است و برکناریام صحت ندارد» اما بهنظر میرسد این احتمال هم مطرح باشد که برکناری علی جنتی (که هماکنون برای شرکت در اجلاس وزرای مجمع جهانی فرهنگ در بالی اندونزی بهسر میبرد) نه با حکم رئیسجمهور بلکه با توجه به همان موانعی که او پیش از این از آنها با عنوان «فشارهای غیررسمی» در روند کارش یاد کرده بود و با تقدیم استعفاءنامهاش به روحانی انجام شود تا عطای «فرهنگ و ارشاد» را پس از سه سال و ۶۰ روز وزارت به لقایش ببخشد؛ احتمالی که تجربیات مشابه پیشین و اصولاً سبکوسیاق سیاستورزی در ایران نشان داده، درستی و نادرستی آن را تنها گذشت زمان مشخص خواهد کرد.